Wielu krytyków biblijnych twierdzi, że Ewangelia Jana przeczy Ewangeliom Synoptycznym odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy i śmierci Jezusa. [1]

Z tych, którzy uważają, że ta sprzeczność istnieje, jedni próbują ją w jakiś sposób ‘wytłumaczyć’, a drudzy znajdują w tym jeszcze jeden argument na ‘ludzkie pochodzenie’ Biblii.

W tym krótkim artykule będę starał się pokazać, że w rzeczywistości nie ma sprzeczności pomiędzy Ewangeliami Synoptycznymi i Ewangelią Jana, a dowód to potwierdzający znajduje się w samym tekście.

Zacznijmy od pokazania tego, na czym polega ta tzw. sprzeczność.

 

I tak, w Ewangelii Marka jest napisane:

(12) W pierwszym dniu Święta Przaśników, gdy ofiaruje się baranka paschalnego, zapytali Go Jego uczniowie: Dokąd mamy pójść, aby przygotować Ci Paschę? (…) (16) Odeszli zatem uczniowie, a gdy przybyli do miasta, wszystko potoczyło się zgodnie z Jego słowami. I przygotowali Paschę. (Mar 14.12, 16; podkreślenie dodane)

 

W Ewangelii Mateusza jest to przedstawione w ten sposób:

(17) W pierwszym dniu Święta Przaśników uczniowie zapytali Jezusa: Gdzie mamy przygotować Ci Paschę do spożycia? (…) (20) A z nastaniem wieczoru zajął wraz z Dwunastoma miejsce przy stole. (Mat 26:17, 20; podkreślenie dodane)

 

I na koniec w Łukasza:

(7) Tymczasem nadszedł Dzień Przaśników, dzień ofiarowania baranka paschalnego. (8) Jezus wysłał więc Piotra oraz Jana z takim poleceniem: Idźcie i przygotujcie nam wieczerzę paschalną. (…) (13) Odeszli zatem, zastali wszystko tak, jak im powiedział i przygotowali Paschę. (Łuk 22:7-8, 13; podkreślenie dodane)

 

Jak widzimy, w przekazach Ewangelii Synoptycznych, jest jednomyślnie powiedziane, że Jezus z uczniami zasiadł do Ostatniej Wieczerzy w pierwszym dniu Święta Przaśników. Co więcej, jest tam powiedzenie, że była to Wieczerza Paschalna.

 

Z drugiej strony Ewangelia Jana zdaje się wskazywać na inny dzień Ostatniej Wieczerzy:

(1) Przed świętem Paschy Jezus był już świadom, że nadeszła godzina Jego przejścia z tego świata do Ojca. Chciał więc pokazać tym, którzy należeli do Niego i których pokochał w tym świecie, że ich kocha bez reszty. (2) Trwała wieczerza (…) (Jan 13:1-2; podkreślenie dodane)

Apostoł Jan opisując Ostatnią Wieczerzę Jezusa z jego uczniami, pisze wyraźnie o tym, że miało to miejsce przed świętem Paschy.

 

Dwie nazwy świąt, które się tutaj pojawiły, to Święto Przaśników oraz Pascha.

Zanim przejdziemy dalej musimy sobie odpowiedzieć na pytanie, jaka jest zależność pomiędzy nimi? Czy są to nazwy dwóch oddzielnych świąt, a może są to dwie zamienne nazwy tego samego święta?

Aby należycie podejść do zagadnienia, musimy się cofnąć do miejsca, w którym nazwy tych dni, pojawiają się w Biblii po raz pierwszy.

 

Biblijne korzenie Paschy i Święta Przaśników

Pascha oraz Święto Przaśników po raz pierwszy są wymienione w Księdze Wyjścia 12:

(1) Wówczas PAN skierował do Mojżesza i Aarona w ziemi egipskiej te słowa: (2) Ten miesiąc [2] będzie dla was głównym wśród miesięcy, będzie pierwszym miesiącem roku. (3) Powiedzcie całemu zgromadzeniu Izraela: W dziesiątym dniu tego miesiąca weźmie sobie każdy, stosownie do swej przynależności rodowej, jednego baranka na rodzinę. (…) (6) Będziecie go strzec do czternastego dnia tego miesiąca, a w tym dniu, wieczorem, w całym zgromadzeniu Izraela, baranek każdej rodziny zostanie zabity. (7) Jego krwią pomaże się następnie oba odrzwia i nadproże w domach, w których będzie on spożywany. (8) Jego mięso trzeba spożyć tej nocy. Należy je upiec na ogniu. Razem z mięsem należy spożywać przaśniki wraz z gorzkimi ziołami. (…) (11) Baranka będziecie spożywać gotowi do wyjścia: szaty upięte na biodrach, sandały na nogach i laska w waszym ręku. Macie jeść w pośpiechu, bo to ofiara Paschy — dla PANA. (12) Tej nocy bowiem przejdę przez ziemię egipską i uderzę wszystko, co jest pierworodne, od człowieka po bydło. Dokonam też sądu nad wszystkimi bóstwami Egiptu — Ja, PAN. (13) A ta krew będzie znakiem na domach, w których będziecie przebywać. Gdy zobaczę tę krew, ominę was i nie dotknie was ta niszczycielska plaga, którą uderzę ziemię egipską. (14) Ten dzień uczynicie pamiątką. Będziecie go obchodzić jako święto na cześć PANA, z pokolenia w pokolenie, jako ustanowienie wieczne. (15) Przez siedem dni będziecie jeść przaśniki. Już pierwszego dnia usuniecie zakwas z waszych domów. Każdy bowiem, kto by między pierwszym a siódmym dniem święta spożywał to, co zakwaszone, zostanie usunięty z Izraela. (16) W pierwszym i siódmym dniu zwołacie święte zgromadzenie. W tych dniach nie wolno wykonywać żadnej pracy, za wyjątkiem tej, która wiąże się z przygotowaniem koniecznych posiłków. (17) Przestrzegajcie tego Święta Przaśników, gdyż w tym właśnie dniu wyprowadziłem wasze zastępy z Egiptu. Świętujcie ten dzień po wszystkie pokolenia jako ustanowienie wieczne. (Wyj 12:1-1, 6-8, 11-17; pokreślenia dodane)

Ten fragment z Księgi Wyjścia opisuje ustanowienie przez Boga Paschy i Święta Przaśników. Kontekst, w którym te święta pojawiają się, dotyczy wyjścia narodu żydowskiego z Egiptu. Przed zesłaniem dziesiątej plagi na Egipt, którą była śmierć wszystkich pierworodnych, Bóg nakazał Izraelitom złożenie ‘ofiary Paschy’ (wer. 11).

Zostali oni poinstruowani, aby każda rodzina złożyła w ofierze baranka, o zmierzchu, 14 dnia żydowskiego miesiąca nisan (wer. 6).

Używając krwi baranka, mieli oni pomazać odrzwia i nadproże w swoich domach. Krew ta miała być znakiem, na widok którego Bóg miał ich ‘ominąć’, zsyłając dziesiątą plagę tylko na Egipcjan (wer. 13). Od tego słowa ominął פָּ֠סַח (pasah), pochodzi nazwa tego święta, czyli פֶּ֨סַח (Pesah), co z kolei zostało przetłumaczone na język grecki, jako Πάσχα (Pascha).

Następnie wraz z nastaniem nocy, Izraelici mieli zjeść mięso baranka z przaśnym chlebem i gorzkimi ziołami (wer. 8).

Nakaz jedzenia wyłącznie przaśnego chleba rozciągał się na siedem dni:

(18) W pierwszym miesiącu, w czternastym dniu tego miesiąca, wieczorem, będziecie jedli przaśniki. Podobnie będzie aż do dwudziestego pierwszego dnia tego miesiąca, do wieczora. (19) Przez siedem dni nie będzie zakwasu w waszych domach, bo każdy, kto by jadł to, co zakwaszone, zostanie usunięty ze zgromadzenia Izraela, zarówno cudzoziemiec, jak i tubylec. (Wyj 12:18-19)

Stąd właśnie wzięła się nazwa Święto Przaśników lub Święto Macy (hebr. Chag ha-macot), gdyż w tych dniach nie wolno było jeść nic kwaszonego (kwas, zaczyn, drożdże).

 

Musimy dobrze zrozumieć, że to, co dla Żydów miało miejsce w dwóch różnych dniach, dla nas nadal byłoby jednym i tym samym dniem.

Podczas, gdy my mierzymy czas od północy do północy, doba w żydowskim kalendarzu trwa od zmierzchu do zmierzchu.

To znaczy, że wieczór i następująca po nim noc, nigdy nie przypadają na ten sam dzień. I tak w naszych rozważaniach, wieczór byłby końcem 14 dnia, a następująca po nim noc, początkiem 15 dnia. Tym samym, pomimo tego, że ofiara paschalna była złożona wieczorem, czyli pod koniec 14 nisan, to wieczerza paschalna, rozpoczynając się po zachodzie słońca, miała już miejsce 15 nisan.

 

W Piśmie Świętym Pascha, która przypadała na dzień 14 nisan, i Święto Przaśników, które rozpoczynało się 15 nisan, i trwało przez siedem dni, są traktowane jako dwa odrębne święta.

Rozróżnienie pomiędzy tymi dwoma świętami jest wyraźnie przedstawione w Księdze Kapłańskiej 23:

(5) W pierwszym miesiącu, czternastego dnia tego miesiąca, pod wieczór, będzie Pascha dla PANA. (6) A w piętnastym dniu tego miesiąca będzie Święto Przaśników dla PANA. Przez siedem dni będziecie jedli przaśniki. (Kapł 23:5-7; podkreślenie dodane)

Zgodnie Księgą Wyjścia, siedmiodniowe Święto Przaśników rozpoczynało się od Wieczerzy Paschalnej, podczas której spożywano baranka, z przaśnikami i gorzkimi ziołami, czyli wraz z początkiem 15 nisan (wer. 8).

 

Po tym, gdy Izraelici osiedlili się w ziemi Kanaan, oraz wybudowali świątynię w Jerozolimie, pierwotna ofiara opisana w Księdze Wyjścia 12 uległa dramatycznemu przeobrażeniu.

 

Na przykład tutaj znajduje się opis Paschy za panowania króla Jozjasza:

(1) Jozjasz urządził w Jerozolimie Paschę na cześć PANA. Baranka paschalnego zabili w czternastym dniu pierwszego miesiąca. (2) Jozjasz wyznaczył wówczas kapłanów do pełnienia obowiązków i zachęcił ich do służby w świątyni PANA. (…) (10) Gdy zostało ustalone wszystko, co łączy się ze służbą, kapłani stanęli na swoich stanowiskach, a Lewici w swoich grupach, zgodnie z rozkazem króla. (11) Lewici zabijali baranki paschalne, przekazywali kapłanom ich krew do pokropienia ołtarza i usuwali z zabitych zwierząt skórę. (12) Następnie odkładali części przeznaczone na ofiary całopalne i przekazywali je oddziałom, to jest rodom ojców, usługującym ludowi, tak by zostały złożone PANU zgodnie z wytycznymi zwoju Mojżesza — i podobnie czyniono z bydłem. (13) Następnie gotowali baranki paschalne w ogniu, zgodnie z przepisem, a inne poświęcone dary gotowali w kotłach, w garnkach i misach, po czym sprawnie roznosili całemu ludowi. (14) W końcu Lewici przygotowali posiłek dla siebie i dla kapłanów. Kapłani bowiem, synowie Aarona, składali ofiary całopalne oraz tłuszcz do późnego wieczora, dlatego Lewici przygotowali posiłek zarówno dla siebie, jak i dla kapłanów, synów Aarona. (…) (17) Obecni tam zatem Izraelici obchodzili w tym czasie Paschę oraz Święto Przaśników przez siedem dni. (Kron 35:1-2, 10-14, 17) [3]

 

Pascha stała się jednym z trzech świąt pielgrzymkowych, oprócz Szawuot (Święta Tygodni, Pięćdziesiątnicy) i Sukkot (Święta Szałasów), które Izraelici mieli przykazane obchodzić w Jerozolimie.

Każdego roku Żydzi z całego kraju oraz diaspory gromadzili się na Paschę w Jerozolimie, aby 14 nisan złożyć w Świątyni ofiarę z baranka.

Przynajmniej w okresie Drugiej Świątyni wyglądało to w ten sposób, że ofiarowywanie zwierząt na ołtarzu rozpoczynało się o godzinie 15:00 po południu. [4] Po złożeniu ofiary, każdy zabierał mięso do domu, aby spożyć go wraz z rodziną. Po zachodzie słońca, wraz z początkiem 15 nisan, całe rodziny zasiadały do wieczerzy paschalnej.

 

Jeszcze raz wszystko uległo zmianie po tym, gdy Świątynia w Jerozolimie została zburzona w 70 roku i składnie ofiar z jagniąt na Paschę stało się niemożliwe.

W ten sposób wieczerza paschalna, obchodzona z początkiem dnia 15 nisan, stała się głównym punktem tego święta. Wraz z upływem czasu wokół wieczerzy paschalnej nagromadziło się szereg zwyczajów zapisanych w literaturze rabinicznej, przez co z czasem przyjęła się nazwa wieczerza sederowa. [5]

Po tym wszystkim, co zostało powiedziane, możemy powrócić do Ostatniej Wieczerzy oraz dnia śmierci Jezusa.

 

Dzień Ostatniej Wieczerzy

Powiedzieliśmy o tym, że biblijnie oraz historycznie, Pascha i Święto Przaśników, to były dwa oddzielone, chociaż powiązane ze sobą, święta.

Widzimy to na przykład u żyjący w I wieku historyka żydowskiego Józefa Flawiusza, który pisze:

„W piętnastym dniu następuje po święcie Paschy święto Przaśników, trwające dni siedem, podczas których nasz lud żywi się niezakwaszonym chlebem.” [6]

Jednakże czasami te dwa święta zaczęły być traktowane, jako jedno ośmiodniowe święto i całość była nazywana Świętem Przaśników, ale również po prostu Paschą.

Ponownie Józef Flawiusz pisze:

„Ponieważ jednak działo się to wszystko w porze święta Przaśników, które nazywamy Paschą … ”. [7]

 

To samo widzimy w Ewangeliach Synoptycznych. Gdy Marek pisze, że „w pierwszym dniu Święta Przaśników, gdy ofiaruje się baranka paschalnego” (Mar 14.12) oczywiście ma na myśli Paschę. Dzień ofiarowania baranka paschalnego mógł być tylko 14 nisan.

Podobnie jest to przedstawione w Ewangelii Łukasza, gdzie również jest powiedziane, że był to „Dzień Przaśników, dzień ofiarowania baranka paschalnego” (Łuk 22:7).

Widzimy z tego, że wszyscy autorzy Ewangelii synoptycznych używają nazwy ‘Święto Przaśników’, jako wspólnego określenia dla tych dwóch świąt, przy czym mówiąc o pierwszym dniu tego święta, mają na myśli Paschę.

 

Jednakże pojawia się tutaj inny problem. W Ewangelii Mateusza jest dodane, że Jezus „z nastaniem wieczoru zajął wraz z Dwunastoma miejsce przy stole” (Mat 26:20). [8]

Problem ten dotyczy tego, czy tamten wieczór – oraz następującą po nim noc – należy traktować jako początek 14 nisan, czy raczej jako kolejny dzień.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że rozmowa pomiędzy Jezusem a uczniami na temat miejsca obchodzenia wieczerzy paschalnej dzieje się w dniu 14 nisan, tym samym sama wieczerza odbyłaby się już z początkiem 15 nisan. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyż 15 nisan cały Izrael zasiadł do wieczerzy paschalnej.

Jednakże gdyby tak właśnie było Jezus nie zostałby ukrzyżowany na Paschę, lecz dzień później.

Dodatkowo aresztowanie Jezusa, procesy przed arcykapłanami i Wysoką Radą, Herodem i Piłatem, oraz samo ukrzyżowanie wydarzyłoby się podczas wielkiego szabatu, szabatu Święta Przaśników, co wydaje się być mało prawdopodobne.

 

Bardziej wiarygodne wydaje się być to, że rozmowa pomiędzy Jezusem a uczniami, na temat miejsca obchodzenia Paschy, miała miejsce przed początkiem 14 nisan, który rozpoczął się o zmierzchu. Mówiąc inaczej sama ta rozmowa musiała mieć miejsce 13 nisan – posługując się żydowskim kalendarzem – a sama wieczerza już 14 nisan, czyli z początkiem dnia na który przypadała Pascha.

Tym samym autorzy Ewangelii Synoptycznych pisząc o tym, że nastał pierwszy dzień Święta Przaśników, musieli mieć na myśli jego początek, który przypadał na wieczór tego dnia.

 

W ten właśnie sposób jest to przedstawione w Ewangelii Jana, gdzie jest wyraźnie powiedziane, że Ostatnia Wieczerza odbyła się „przed świętem Paschy” (Jan 13:1).

 

Jednakże to nie wszystko. W dalszej części przedstawię jeszcze mocniejszy argument na rzecz tego, że Ewangelia Jana nie przeczy Ewangeliom Synoptycznym odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy i śmierci Jezusa.

 

Dowód na to, że Ostatnia Wieczerza wydarzyła się 14 nisan

Przede wszystkim musimy pamiętać o tym, że Ostatnia Wieczerza oraz ukrzyżowanie Jezusa miało miejsce tego samego dnia w żydowskim kalendarzu.

Kilka godzin po rozpoczęciu wieczerzy, jeszcze tej samej nocy, Jezus został aresztowany i postawiony przed arcykapłanem oraz całą Wysoką Radą.

Rano zaprowadzili go do Piłata, i już około południa Jezus zawisł na krzyżu.

I tak,  pomimo wstępnych niejasności odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy, wszystkie Ewangelie są zgodne, co do dnia ukrzyżowania Jezusa.

Ustalając dzień ukrzyżowania Jezusa, będziemy również niewątpliwie znać dzień Ostatniej Wieczerzy, gdyż był to ten sam dzień według żydowskiego kalendarza.

 

Przyjrzyjmy się temu, co wszystkie cztery Ewangelie piszą na temat dnia ukrzyżowania Jezusa.

 

Ewangelia Mateusza

(33) Po przybyciu na miejsce zwane Golgotą, czyli Miejscem Czaszki, (34) podali Mu do picia wino z żółcią. Skosztował, ale nie chciał pić. (35) Tam Go ukrzyżowali. Potem rozdzielili między siebie Jego szaty, rzucając o nie losy, (36) a następnie usiedli i pilnowali Go. (37) Umieścili też nad Jego głową tabliczkę z wypisanym powodem Jego ukrzyżowania: ‘To jest Jezus, król Żydów’. (…) (45) Dochodziła dwunasta w południe. Zapadła ciemność i do piętnastej całą ziemię spowijał mrok. (46) Około piętnastej Jezus donośnie zawołał: ‘Eli, Eli, lema sabachtani!’ Co znaczy: Boże mój, Boże mój, dlaczego Mnie opuściłeś? (…) (50) Jezus zaś znów donośnie zawołał i oddał ducha. (…) (62) Nazajutrz, czyli po Dniu Przygotowania Paschy, zebrali się u Piłata arcykapłani i faryzeusze. (63) Panie — powiedzieli — przypomnieliśmy sobie słowa tego oszusta. Jeszcze za życia oświadczył, że po trzech dniach zmartwychwstanie. (64) Każ więc zabezpieczyć grób aż do trzeciego dnia, żeby czasem nie przyszli Jego uczniowie, nie ukradli Go i nie ogłosili ludowi: Powstał z martwych! To drugie oszustwo byłoby gorsze od pierwszego. (Mat 27:33-37, 45-46, 50, 62-64; podkreślenia dodane)

W Ewangelii Mateusza, w 62 wersecie jest podane, że ukrzyżowanie Jezusa miało miejsce w „Dniu Przygotowania Paschy”. Dzień Przygotowania Paschy, to inaczej dzień, w którym składano ofiary na Paschę, czyli 14 nisan.

Według Ewangelii Mateusza Jezus umarł 14 nisan, około godziny 15:00. [9] Jak widzieliśmy to wcześniej, ten dzień i ta godzina to był czas składania ofiar na Paschę w Świątyni. Jezus umarł dokładnie w czasie, gdy rozpoczęto składanie ofiar paschalnych.

Tym samym z Ewangelii Mateusza wynika, że Ostatnia Wieczerza odbyła się przed Paschą, chociaż było to tego samego dnia w żydowskim kalendarzu.

 

Ewangelia Marka

Marek również podaje, że Jezus umarł około godziny 15:00 (Mar 15:33-37), jednakże jego sprawozdanie nie zawiera żadnej dodatkowej klaryfikacji, co do dnia, w którym to wydarzyło się.

 

Ewangelia Łukasza

(33) Gdy więc przyszli na miejsce zwane Czaszką, ukrzyżowali tam Jego i obu przestępców, jednego z prawej, a drugiego z lewej strony. (…) (44) Była wówczas mniej więcej dwunasta w południe. Aż do piętnastej całą ziemię ogarniał mrok (45) ze względu na zaćmione słońce. Zasłona przybytku rozdarła się na dwoje, (46) a Jezus donośnie zawołał: Ojcze, w Twoje ręce składam mego ducha. Po tych słowach wydał ostatnie tchnienie. (…) (50) Następnie przybył pewien człowiek imieniem Józef. Był on członkiem Wysokiej Rady, a przy tym osobą dobrą i sprawiedliwą. (…) Udał się on do Piłata i poprosił o ciało Jezusa. (53) Następnie zdjął je z krzyża, owinął w płótno i złożył w wykutym w skale grobowcu, w którym wcześniej nikt jeszcze nie był chowany. (54) Było to w Dzień Przygotowania i wkrótce miał nastać szabat. (Łuk 23:33, 44-46, 50, 53-54; podkreślenia dodane)

Łukasz, podobnie jak pozostali autorzy Ewangelii, pisze o tym, że Jezus umarł o godzinie 15:00. Jednakże w jego relacji ze śmierci Jezusa zawarł on ważny szczegół pozwalający nam na identyfikację owego dnia.

Dodaje on tutaj opis tego, jak Józef z Arymatei przyszedł do Piłata, aby poprosić o ciało Jezusa. Wszystko to dzieje się tego samego dnia, jeszcze przed zachodem słońca.

Za przyzwoleniem Piłata, Józef z Arymatei zabrał ciało Jezusa i złożył je w jego nowym grobie. Jednakże jest tam powiedziane, że „było to w Dzień Przygotowania i wkrótce miał nastać szabat”.

Łukasz, podobnie jak wcześniej Mateusz, podaje tutaj, że Jezus umarł w Dzień Przygotowania Paschy, czyli dzień składania ofiary paschalnej. Józef z Arymatei przyszedł po ciało Jezusa wieczorem 14 nisan, tuż przed szabatem Święta Przaśników.

Tym samym również z Ewangelii Łukasza widzimy, że ponieważ Jezus został ukrzyżowany w czasie Paschy, to znaczy, że Ostatnia Wieczerza, która odbyła się poprzedniego wieczoru, miała miejsce przed Paschą.

 

Ewangelia Jana

(16) Wtedy wydał im Go na ukrzyżowanie. Wzięli więc Jezusa, (17) a On dźwigając własny krzyż szedł na tak zwane Miejsce Czaszki, określane po hebrajsku Golgotą . (18) Tam Go ukrzyżowali. Wraz z Nim ukrzyżowali też dwóch innych, po jednej i po drugiej stronie, Jezusa zaś pośrodku. (19) Piłat kazał ponadto sporządzić i umieścić nad krzyżem napis. Głosił on: Jezus z Nazaretu, król Żydów. (20) Słowa te przeczytało wielu Żydów, gdyż miejsce, w którym Jezus został ukrzyżowany, znajdowało się blisko miasta, a sam napis sporządzony był po hebrajsku, po łacinie i po grecku. (…) (28) Następnie Jezus, świadomy, że się już wszystko wykonało, powiedział: Chcę pić. I tak wypełniły się słowa Pisma. (29) Stało tam zaś naczynie pełne winnego octu. Owinęli zatem hizop gąbką nasączoną winnym octem i podali Mu do ust. (30) A gdy Jezus spróbował octu, powiedział: Wykonało się! Po czym skłonił głowę i oddał ducha. (31) W związku z tym, że był to Dzień Przygotowania Paschy i chodziło o to, aby ciała nie pozostały przez szabat na krzyżu – dzień tego szabatu był bowiem bardzo uroczysty – Żydzi prosili Piłata, aby skazańcom połamano podudzia i usunięto ich ciała. (32) Przyszli więc żołnierze i złamali podudzia pierwszemu oraz drugiemu ukrzyżowanemu wraz z Nim. (33) Gdy jednak podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie złamali Jego podudzi, (34) za to jeden z żołnierzy przebił włócznią Jego bok i natychmiast wypłynęła krew i woda. (…) (38) Potem Józef z Arymatei, który z obawy przed Żydami potajemnie był uczniem Pana, poprosił Piłata, aby pozwolił mu zabrać ciało Jezusa. I Piłat wyraził zgodę. Poszedł więc i zabrał Jego ciało. (…) (41) W miejscu zaś, gdzie został ukrzyżowany, był ogród, a w ogrodzie nowy grobowiec, w którym jeszcze nikt nie był złożony. (42) Ponieważ grobowiec ten był blisko, a Dzień Przygotowania chylił się ku końcowi, tam właśnie położyli Jezusa. (Jan 19:16-20, 28-34, 38, 41-42; podkreślenia dodane)

Również Ewangelia Jana podaje, że Jezus był ukrzyżowany w „Dzień Przygotowania Paschy” (wer. 31).

Jednakże Jan w swoim sprawozdaniu dodaje jeszcze jeden bardzo ważny dla nas szczegół. Pisze on o tym, że żydowscy liderzy religijni nie chcieli, aby ciała skazańców, pozostały na krzyżach na noc. Gdyż tego wieczoru rozpoczynał się „bardzo uroczysty” szabat. Ten bardzo uroczysty szabat to Święto Przaśników, które zaczynało się 15 nisan.

W normalnych okoliczność nie byłoby żadnych procesów sądowych, ani egzekucji, w czasie Paschy. W tym jedynym przypadku miało to miejsce, gdyż taki był plan Boży. Syn Boży musiał umrzeć nie tylko w czasie Paschy, ale dokładnie o czasie składania ofiary paschalnej.

W Ewangelii Jana jest jasno przedstawione, że Jezus umarł 14 nisan, dzień przed uroczystym szabatem Święta Przaśników. Oczywiście to stwierdzenie apostoła Jana zgadza się całkowicie z jego początkowym stwierdzeniem, że Jezus zasiadł do Ostatniej Wieczerzy „przed świętem Paschy” (Jan 13:1).

 

 

Wnioski końcowe

W artykule tym, próbował pokazać na podstawie samych tekstów biblijnych, że Ewangelia Jana nie przeczy Ewangeliom Synoptycznym odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy i śmierci Jezusa.

Pomimo początkowych, nie do końca precyzyjnych, informacji odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy występujących w Ewangeliach Synoptycznych, jak widzieliśmy dalej, wszystkie cztery Ewangelie umiejscawiają dzień śmierci Jezusa na 14 nisan, czyli na Paschę.

 

Rozbieżności w opisie dnia Ostatniej Wieczerzy, po pierwsze, mogą mieć charakter terminologiczny. Sposób, w jaki autorzy Ewangelii Synoptycznych rozumieli frazę ‘w pierwszym dniu Święta Przaśników’, może być inny od naszego rozumienia.

Po drugie, rozbieżności te mogą wynikać z innego, od zakładanego przez nas, mierzenia czasu.

 

Pomimo tego wszystkiego, to w jakim dniu miała miejsce Ostatnia Wieczerza, staje się całkowicie jasne w dalszej części relacji przekazywanych przez autorów Ewangelii.

 

Jak to pokazałem, Ostatnia Wieczerza rozpoczęła się wieczorem wraz z początkiem 14 nisan.

Pod koniec 14 nisan, czyli według naszej rachuby czasu następnego dnia po południu, Jezus został ukrzyżowany, a pod koniec dnia jego ciało zostało złożone do grobu.

Następnie, tuż po zachodzie słońca, rozpoczął się 15 nisan i żydowskie rodziny zasiadły do wieczerzy paschalnej.

W tym jedynym roku, Jezus ze swoimi uczniami, zasiedli do wieczerzy paschalnej o jeden dzień wcześniej niż reszta Izraela. Jezus musiał tak uczynić, gdyż wiedział, że w czasie żydowskiej wieczerzy paschalnej będzie już martwy.

 

Święto Paschy oraz Święto Przaśników, podobnie jak pozostałe święta zawarte w Torze, miały swoje prorocze przesłanie. Pascha była proroczym obrazem śmierci Mesjasza, jako prawdziwego Baranka Bożego. Z tego też powodu Jezus musiał umrzeć na Paschę, w dniu 14 nisan, w czasie składania ofiary paschalnej w Świątyni. I tak to jest opisane we wszystkich Ewangeliach.

Święto Przaśników natomiast wskazywało na pochówek Jezusa. Gdy z początkiem 15 nisan żydowskie rodziny rozpoczęły świętowanie Święta Przaśników, podczas którego spożywali wyłącznie przaśny chleb, ciało Jezusa, czyli bezgrzeszny chleb z nieba, leżało w grobie. [10]

Jezus wypełnił jeszcze jedno święto, Święto Pierwocin, poprzez swoje zmartwychwstanie w niedzielę. W 1 Liście do Koryntian apostoł Paweł pisze: „Tymczasem Chrystus zmartwychwstał i jest pierwszym zwiastunem zmartwychwstania tych, którzy zasnęli” (1 Kor 15.20). Mówiąc inaczej, Jezus zmartwychwstając w dniu Święta Pierwocin, wypełnił to święto, stając się pierwocinami przyszłego zmartwychwstania.

 

W tym miejscu kończę ten artykuł, taką  konkluzją, że Ewangelia Jana nie przeczy Ewangeliom Synoptycznym odnośnie dnia Ostatniej Wieczerzy i śmierci Jezusa.

 

PRZYPISY

[1] Ewangelie synoptyczne (z gr. εὐαγγέλιον, euangelion; συνοψις, synopsis: zestawienie, patrzenie razem) to wspólna nazwa dla ewangelii Mateusza, Marka i Łukasza. Te trzy ewangelie są w ten sposób nazywane ze względu na podobieństwo ich treści, co do zawartego materiału, układu tego materiału, oraz słownictwa i języka. Słowo synopsis można przetłumaczyć, jako ‘widząc wszystko razem’, i oznacza relacjonowanie jakiś wydarzeń z tego samego punktu widzenia.

[2] Miesiąc nisan.

[3] Inny opis Paschy, za dni króla Hiskiasza, można znaleźć w 2 Kron 30.

[4] Jacob Zallel Lauterbach, Passover Sacrifice, Jewish Encyclopedia

[5] Nazwa ‘wieczerza sederowa’ wywodzi się od hebrajskiego słowa seder, które oznacza ‘porządek’, w sensie kolejności, sekwencji.

[6] Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Księga III, rozdz. X, ustęp 5

[7] Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Księga XIV, rozdz. I, ustęp 3

[8] Słowo przetłumaczone tutaj, jako ‘wieczór’ to ὄψίος (opsios) i może oznaczać wczesny wieczór lub późny wieczór, czyli czas po zachodzie słońca.

[9] Takie godziny są podane w Piśmie Świętym w przekładzie Ewangelicznego Instytutu Biblijnego. W innych przekładach najczęściej występują godziny według rachuby czasu w tamtych dniach, czyli 6 i 9, co w przeliczeniu na nasz czas oznaczałoby 12 i 15.

[10] Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanawiając Wieczerzę Pańską wyjaśnia, że chleb jest symbolem jego ciała, a wino symbolem jego krwi, która została wylana dla przebaczenia grzechów (Mat 26.26-28).

 

LITERATURA

Chuck Missler, The Feasts of Israel, 2014

Chuck Missler, The Easter Story: What Really Happened, 2019

Arnold Fruchtenbaum, The Feasts and Fasts of Israel: Their Historic and Prophetic Significance, 2019

Jonathan Klawans, Was Jesus’ Last Supper a Seder?, March 31, 2021, w: Biblical Archaeology Review

Autor: Artur Pluta