Treścią tego artykułu jest komentarz do 11 rozdziału Księgi Daniela. 

Początek tego, o czym jest mowa w rozdziale 11, w rzeczywistości zaczyna się rozdział wcześniej. W 10 rozdziale jest powiedziane o tym, jak Daniel będąc w żałobie i poście przez trzy tygodnie, otrzymał widzenie od Boga. Po wprowadzeniu w 10 rozdziale, treść tego widzenia jest przedstawiona w rozdziale 11 i kontynuowana w rozdziale 12.

Jak zobaczymy, znaczna część wydarzeń opisanych w rozdziale 11, należy już do historii, jednakże nie wszystkie z nich. Pewna ich część wypełniła się tylko częściowo, a jeszcze inna w ogóle się nie wypełniła, gdyż dotyczy wydarzeń samego końca.

Analizując to proroctwo, będziemy potrzebowali zwrócić uwagę szczególnie na jedną postać, a mianowicie Antiocha IV Epifanesa. Wydarzenia prowadzące do objęcia władzy przez Antiocha IV Epifanesa oraz jego rządy są znaczące, jako typ lub obraz Antychrysta i jego kariery.

 

Upadek imperium perskiego (11:1-2)

(1) W pierwszym roku Dariusza Meda powstałem, aby mu dodać siły i ochronić go. 

Postać Dariusza Meda pojawia się już wcześniej w księdze Daniela, a mianowicie w 6 rozdziale. Jest tam opisana historia mówiąca o spisku satrapów, czyli zarządców prowincji imperium perskiego, przeciwko Danielowi, który zajmował zwierzchnicze wobec nich stanowisko. W wyniku ich oskarżeń przez królem Dariuszem, Daniel został wrzucony do jamy z lwami. Jak wiemy Bóg wyratował Daniela, po czym, do tej samej jamy zostali wrzuceni oni satrapowie łącznie z ich rodzinami.

Mówiąc inaczej, z tej historii widzimy, że w pierwszym roku Dariusza Meda, były podejmowane wysiłki, aby uczynić go wrogim nie tylko Daniela, ale i Żydów.

Werset, który tutaj omawiamy, zdaje się mówić o tym, że anioł Boży, najprawdopodobniej Gabriel, został posłany, aby ‘wzmocnić’ króla Dariusza, aby nie uległ on presji ze strony jego podwładnych oraz zachował swoją przychylność wobec Żydów.

Jak wiemy, to za dni imperium perskiego oraz przy ich wsparciu, Żydzi powrócą do swojej ziemi, po tym jak byli oni uprowadzeni do Babilonu.

 

(2) Lecz teraz oznajmię ci prawdę: Oto jeszcze trzej królowie powstaną w Persji, lecz czwarty zdobędzie większe bogactwa niż wszyscy. A gdy się wzmocni dzięki swoim bogactwom, poruszy wszystkich przeciwko państwu greckiemu. 

Większość komentatorów biblijnych identyfikuje tych królów, jako:

– Kambyzes, syn Cyrusa (529–522),

– Bardija, młodszy brat Kambyzesa, zwany również Smerdisem (522–521),

– Dariusz I Wielki (521–486), i

– Kserkses I (486–465).

Ostatni z tych królów, Kserkses I, rozpoczął wielką kampanię militarną przeciwko Grecji. Ostatecznie armia Kserksesa została pokonana i wyparta z Grecji. Po pokonaniu Kserksesa przez Greków Persowie nie odzyskali już swojej potęgi militarnej, aby móc im ponownie zagrozić.

 

Powstanie imperium greckiego (11:3-4)

 (3) I powstanie bohaterski król, i będzie miał wielką władzę, i będzie czynił, co zechce. 

Król, o którym jest mowa w tym wersecie, to Aleksander Wielki, który objął rządy nad Macedonią w roku 336 p.n.e.[1]

Aleksander Wielki podbił imperium perskie i rozpostarł granice swojego panowania od Europy aż do Indii.

 

(4) A gdy powstanie, rozpadnie się jego królestwo i będzie rozdzielone między cztery strony świata; lecz nie między jego potomków, i nie będzie miało takiej mocy, z jaką on władał, gdyż jego królestwo będzie rozbite i przypadnie innym z pominięciem tamtych. 

Aleksander Wielki zmarł w wieku 32 lat w Babilonie. Po jego śmierci rozgorzały walki pomiędzy dowódcami jego armii, tzw. diadochami, które doprowadziły do podziału imperium greckiego na oddzielne królestwa.

Zgodnie z tym, jak przepowiedział to prorok Daniel, władza nie przeszła na jego potomków. Aleksander pozostawił, jako swoich spadkobierców, tylko upośledzonego umysłowo przyrodniego brata oraz syna, urodzonego po jego śmierci, przez jego nową perską żonę Roksanę.

 

W wyniku szeregu wojen z imperium Aleksandra Wielkiego wyłoniły się cztery główne królestwa:

– królestwo Ptolemeusza: Egipt, Arabia i Izrael

– królestwo Kassandra: Macedonia i Grecja

– królestwo Lizymacha: Azja Mniejsza i Tracja (obecnie region geograficzny na pograniczu Bułgarii, Grecji i Turcji)

– królestwo Seleukosa: Syria i Babilon

 

Z owych czterech, dwa królestwa, które odgrywają główną rolę w tym proroctwie Daniela, to królestwo Seleukosa i królestwo Ptolemeusza.

Od Seleukosa weźmie początek dynastia Seleucydów, która w proroctwie Daniela występuje pod postacią ‘króla północy’; natomiast od Ptolemeusza dynastia Ptolemeuszów, która występuje tutaj pod nazwą ‘króla południa’.

Z tego względu, że obszar Izraela znalazł na granicy tych dwóch królestw, konflikty zbrojne pomiędzy nimi dotyczyły również Izraela.

 

Wojny podzielonego imperium (11:5-20)

W wersetach 5–20 zawarta jest historia konfliktów pomiędzy dwoma największymi królestwami rozpadłego imperium greckiego, począwszy od śmierci Aleksandra Wielkiego (323 r. p.n.e.) do panowania Antiocha IV Epifanesa (175-163 r. p.n.e.), tzn. pomiędzy królestwem Seleucydów i królestwem Ptolemeuszów.

 

Ptolemeusz I Soter i Seleukos I Nikator (11: 5)

 (5) A król południa będzie potężny, lecz jeden z jego książąt będzie mocniejszy od niego i obejmie władzę; a jego władztwo będzie potężne. 

Ptolemeusz, macedoński generał dowodzący wojskami w Egipcie, został satrapą Egiptu, a następnie od roku 305 p.n.e., jako król Ptolemeusz I Soter, dał początek dynastii Ptolemeuszy.

Ptolemeusze rządzili Egiptem aż do śmierci Kleoparty VII i przejścia kraju pod kontrolę Rzymian w 30 roku p.n.e.

 

Seleukos zdobył władzę w Babilonii, ale był zmuszony do ucieczki do Egiptu, bojąc się powrotu Antygona, satrapy Frygii (zachodnia część Azji Mniejszej).

Z początku, w latach 315–312, Seleukos był jedynie podwładnym, ‘jednym z książąt’ Ptolemeusza, tak jak to opisuje Księga Daniela.

 

Ptolemeusz i Seleukos pokonali wojska Antygona w bitwie pod Gazą w 312 r. p.n.e. To umożliwiło Seleukosowi wkroczenie do Babilonu i odzyskanie Mezopotamii.

Dokładnie tak, jak to było przepowiedziane w tym proroctwie, król południa, Ptolemeusz I Soter, umocnił się dzięki wsparciu jednego ze swoich książąt, Seleukosa. Ale po pokonaniu Antygona, Seleukos stał się jeszcze silniejszy niż Ptolemeusz.

 

Ptolemeusz II Filadelfos i Antioch II Theos (11:6)

(6) Po upływie lat sprzymierzą się; i córka króla południa wyruszy do króla północy, aby doprowadzić do ugody, lecz sprawa pozostanie bez skutku i nie utrzyma się ani on, ani jego potomek, będzie wydana wraz z tym, który ją sprowadzi, z dzieckiem swoim i małżonkiem swoim. 

Ptolemeusz I zmarł w 285 r. p.n.e., lecz konflikt z Seleucydami był kontynuowany za rządów jego syna Ptolemeusza II Filadelfusa (285–246 r. p.n.e.).

W końcu Ptolemeusz II zawarł traktat pokojowy z władcą Seleucydów, Antiochem II Theosem (261–246 r. p.n.e.), wnukiem Seleukosa, około 250 r. p.n.e., i to właśnie do tego sojuszu odnosi się werset 6.

Porozumienie zawarte pomiędzy nimi obejmowało to, że Antioch II miał wyprzeć się swojej obecnej żony Laodiki i ich dzieci, poślubić córkę Ptolemeusza II Berenikę oraz zadeklarować się, że syn z tego związku będzie następcą na tronie syryjskim.

Po śmierci Ptolemeusza II w 246 p.n.e, Antioch II przyjął z powrotem Laodikę. Jednakże niedługo po tym Laodika, najprawdopodobniej, otruła męża, po czym kazała zamordować Berenikę i jej syna Antiocha, który w tym czasie miał niecałe cztery lata.

To wydarzenie spowodowało wybuch kolejnej wojny.

 

Tak na marginesie, warto tutaj dodać, że zgodnie z tradycją Ptolemeusz II Filadelfos zainicjował tłumaczenie hebrajskiej Biblii na język grecki, które to tłumaczenie jest znane jako Septuaginta.

 

Ptolemeusz III Euregetes i Seleukos II Kallinikos (11: 7–9)

(7) W owych czasach na jego miejsce wyrośnie latorośl z jego korzeni; wyruszy on przeciwko wojsku i wtargnie do twierdzy króla północy, dokona na nim swojego dzieła i zwycięży. (8) Nawet ich bogów wraz z ich lanymi posągami i ich kosztownymi naczyniami ze srebra i złota uprowadzi jako łup do Egiptu; i przez wiele lat nie będzie prowadził wojny z królem północy, (9) lecz ten wtargnie do królestwa króla południa i powróci do swojej ziemi. 

„Latorośl z jego korzeni” to brat Bereniki, Ptolemeusz III Euergetes (246-221), który po śmierci swojego ojca Ptolemeusza II Filadelfosa, zasiadł na tronie, jako władca królestwa Ptolemeuszów.

Ptolemeusz III najechał królestwo Seleucydów, króla północy, w odwecie za zabójstwo swojej siostry Bereniki.

Jak podają niektóre źródła Berenika wciąż żyła, oblężona w mieście Dafne, niedaleko Antiochii, gdy Ptolemeusz III maszerował z Egiptu na czele swojej armii, aby ją uratować. Jednakże nie zdążył z pomocą.

Ptolemeusz III zdobył kontrolę nad głównymi portami Antiochii i Seleucji, zajął Syrię i prowadził kampanię militarną daleko na wschód. Laodika wpadła w jego ręce i została zabita.

Zdobycze te jednak okazały się nietrwałe, gdyż król musiał wracać w 245 roku p.n.e. do Egiptu, z powodu niepokojów we własnym królestwie.

W 241 roku p.n.e. Ptolemeusz III zawarł pokój z Seleukosem II, w wyniku którego zrzekł się on Syrii, zachowując jednak zdobyte miasta na wybrzeżu Azji Mniejszej.

 

Antioch III Wielki i Ptolemeusz IV Filopator, Ptolemeusz V Epifanes (11:10–19)

(10) Jego syn przygotuje się do wojny i zbierze mnóstwo potężnych wojsk, i uderzy, zaleje jak powódź i w ponownej wyprawie posunie się aż do jego twierdzy. 

W oryginale werset ten zaczyna się od tego, że synowie jego (ū·ḇā·nāw), a nie syn, jak jest to tutaj, będą prowadzić wojnę (jiṯ·gā·rū).

Chodzi tutaj o Seleukosa III Keraunosa, który w 226 p.n.e. zasiadł na tronie po swoim ojcu Seleukosie II Kallinikosie, oraz Antiocha III Wielkiego, który objął władzę w 223 p.n.e. po Seleukosie III. Seleukos III został zamordowany podczas kampanii w Azji Mniejszej.

 

Kiedy Ptolemeusz IV Filopator, znany jako słaby władca, zasiadł na tronie królestwa Ptolemeuszów w 222 roku, Antioch III Wielki dostrzegł swoją szansę na odzyskanie terytoriów utraconych przez jego ojca.

Antioch III wyruszył na Fenicję i Izrael, które w tym czasie były pod władzą Ptolemeuszy. Tak rozpoczęła kolejna wojna, która trwała aż do 217 r. p.n.e.

 

(11) Wtedy król południa będzie rozdrażniony, wyruszy i będzie walczył z nim, to jest z królem północy; ten wystawi wprawdzie liczne wojsko, ale wojsko to wpadnie w jego ręce. (12) Wojsko będzie zniszczone, a jego serce będzie wyniosłe; a choć pokona wiele tysięcy, jednak nie okaże się mocnym. 

Pomimo tego, że Ptolemeusz IV nie był uważany za silnego władcą, to podjął się on próby odbicia zajętych przez Antiocha III terenów.

Do decydującego starcia, pomiędzy wojskami egipskimi Ptolemeusza IV a wojskami Seleucydów pod wodzą Antiocha III, doszło pod Rafią (obecnie miasto w Autonomii Palestyńskiej) w 217 roku p.n.e.

Antioch III podniósł w tym starciu klęskę. W ten sposób Ptolemeusze utrzymali swoje panowanie w południowej Syrii, Fenicji (tereny dzisiejszego Libanu i zachodniej Syrii) i Izraelu jeszcze przez kilkanaście lat.

Ptolemeusz był euforyczny z powodu tego wielkiego zwycięstwa, ale chociaż odzyskał Izrael i południową Syrię to nie kontynuował militarnego natarcia dalej, ale zawarł pokój z Antiochem III.

 

(13) A król północy znowu wystawi jeszcze liczniejsze wojska niż pierwej i po upływie wielu lat wyruszy z wielkim wojskiem i z potężnym taborem. 

Zwycięstwo Ptolemeusza IV i pokój, który został ustanowiony pomiędzy nim a Antiochem III, nie trwały długo.

W 203 roku p.n.e zmarł Ptolemeusz IV Filopator, a na nowego władcę został koronowany jego 6-letni syn, Ptolemeusz V Epifanes.

W tym to czasie Antioch III ponownie zaatakował terytoria Ptolemeuszy, a mianowicie Fenicję i Izrael, z ogromną armią.

 

(14) W owych czasach wielu powstanie przeciwko królowi południa; i powstaną gwałtownicy spośród twojego ludu, by wypełnić widzenie, lecz potkną się. 

Według Józefa Flawiusza (Ant. 12.3.3–4), Żydzi w Jerozolimie w tym czasie byli podzieleni na frakcje pro-ptolemejskie i pro-seleucydowskie. Nie jest do końca jasne do której z tych grup odnosi się stwierdzenie ‘gwałtownicy spośród twojego ludu’.

Najprawdopodobniej odnosi się to do Żydów popierających Seleucydów, którzy przyłączyli się do oporu przeciwko Ptolemeuszowi V przed inwazją Antiocha III, jak i w jej trakcie.

 

(15) Potem wyruszy król północy i usypie wał, i zdobędzie miasto obronne; a siły z południa nie ostoją się ani jego doborowe oddziały nie będą mogły stawić oporu. 

W 199 roku p.n.e. przywódca wojsk egipskich generał Skopas, przeprowadził atak odwetowy przeciwko siłom Antiocha III, w wyniku czego udało mu się odzyskać południową część prowincji, a nawet dotrzeć do Jerozolimy.

Niedługo po tym Skopas zostanie zmuszony do odwrotu i wycofa się do miasta Sydon (w Libanie). Po oblężeniu Sydonu Antioch III zmusi Skopasa do poddania się w 198 roku p.n.e.

Skopas wróci do Egiptu, jednakże tam wda się w próbę zamachu stanu, konsekwencją czego będzie jego stracenie.

 

(16) Lecz ten, który wyprawi się przeciwko niemu, będzie robił, co będzie chciał; i nikt nie stawi oporu. I stanie w prześlicznej ziemi, i dokona zniszczenia. 

Po kapitulacji Scopasa, Antioch III przejmie panowanie nad całym Izraelem, który odtąd pozostanie w strefie wpływów Seleucydów.

To wydarzenie jest istotne, ponieważ położyło grunt pod przyszły terror Antiocha IV Epifanesa.

 

 (17) Potem będzie dążył do opanowania całego jego królestwa; zawrze z nim ugodę i da mu córkę za żonę, aby zniszczyć królestwo, lecz to się nie stanie i to mu się nie uda. 

Obawy Antiocha III przed rosnącym zagrożeniem ze strony Rzymu, skłoniły go do zawarcia pokoju z Ptolemeuszem V, ówczesnym władcą Egiptu w 194/193 roku p.n.e.

Aby ustanowić trwały sojusz, Antioch III dał, siedemnastoletniemu w tym czasie Ptolemeuszowi, za żonę swoją córkę Kleopatrę.

Jednym z celów Antiocha było zdobycie większego wpływu i władzy nad rządem egipskim przy pomocy swojej córki. Jednakże Kleopatra nie pozostała lojalna wobec ojca, a wręcz przeciwnie, stała się bardzo oddana swojemu mężowi. Co więcej, zachęcała ona nawet do sojuszu pomiędzy Egiptem a Rzymem przeciwko ojcu.

W ten sposób plany Antiocha III nie powiodły się.

 

(18) Potem zwróci uwagę na wyspy i wiele ich zdobędzie; lecz pewien dowódca położy kres jego zniewadze, ponadto odpłaci mu za tę zniewagę. (19) Potem zwróci uwagę na twierdze swojej ziemi, lecz potknie się i upadnie, i zniknie na zawsze. 

Pomimo ostrzeżeń Rzymu, aby nie atakować Grecji, Antioch III rozpoczął inwazję w 192 roku p.n.e. i doznał znaczącej porażki ze strony Rzymian pod Termopilami w 191 roku p.n.e.

 

Po przegranej bitwie Antioch III z garstką żołnierzy uciekł do Chalkis, a następnie do Azji Mniejszej, gdzie w Efezie założył kwaterę główną, szykując się do dalszej wojny z Rzymianami.

W grudniu 190 roku p.n.e. pod Magnezją doszło do kolejnej konfrontacji pomiędzy wojskami seleudzkimi i rzymskimi. Antioch III poniósł tutaj totalną klęskę.

Po przegranej Antiocha doszło do rozejmu, w wyniku którego władca seleucki był zmuszony do zapłacenia ogromnej kontrybucji, rezygnacji z krain w Azji Mniejszej na północ od gór Taurus, oraz oddanie swojego syna Antiocha (przyszłego Antiocha IV Epifanesa) jako zakładnika do Rzymu.

Trudności ekonomiczne i polityczne skłoniły Antiocha do podjęcia decyzji o kolejnej wyprawie na Wschód. Zanim wyruszył mianował swego innego syna Seleukosa (Seleukos IV Filopator) współwładcą i zarządcą zachodniej części państwa. W czerwcu 187 r. p.n.e., podczas próby obrabowania świątyni Bela w Elamie, w której Antioch III osobiście brał udział, poniósł on śmierć w wyniku walki, jaka wywiązała się między jego ludźmi i miejscową ludnością. W ten sposób zginął Antioch III Wielki.

 

(20) I powstanie na jego miejsce taki, który wyśle poborcę podatków poprzez prześliczne królestwo, lecz ten po kilku dniach zostanie zdruzgotany, ale nie wskutek gniewu lub wojny. 

Seleukos IV Filopator (187–175 pne), syn Antiocha III Wielkiego, był zmuszony do płacenia Rzymianom daniny, która wynosiła tysiąc talentów rocznie. Aby zebrać tak duże pieniądze, Seleukos opodatkował wszystkie ziemie znajdujące się pod jego panowaniem, przy czym nałożył specjalne podatki na Żydów.

Wysłany przez niego minister, Heliodorus, próbował pobrać nałożone na Żydów podatki ze skarbca Świątyni Jerozolimskiej. Jednakże, jak to jest opisane 2 Księdze Machabejskiej 3, w ostateczności odstąpił od tego, przestraszony nadnaturalnymi zjawiskami, których doświadczył podczas wchodzenia do skarbca.

Seleukos IV Filopator zostanie zamordowany przez tego samego ministra, którego wysłał on do Jerozolimy, w celu obrabowania skarbca Świątyni.

Po śmierci Seleukosa IV z Rzymu wrócił jego brat, Antioch, aby zostać władcą państwa Seleucydów, jako Antioch IV Epifanes.

 

Proroctwo dotyczące Antiocha IV Epifanesa (11:21-35)

Większość biblistów uważa, że władcą, na którym koncentruje się ta część proroctwa, rozpoczynająca się w wersecie 21, jest Antioch IV Epifanes, który rządził imperium seleuckim od 175 do 164 pne. Ten sam władca, to nikt inny jak ‘mały róg’ z rozdziału 8 księgi Daniela.

 

 (21) A po nim powstanie wyrzutek, któremu nie powierzą godności królewskiej, lecz przyjdzie niespodziewanie i podstępnie zdobędzie władzę. 

W tekście znajdujemy informację, że w miejsce Seleukosa IV Filopatora ‘powstanie wyrzutek’.

Dokładne szczegóły drogi Antiocha IV na tron ​​nie są jasne. Tuż przed śmiercią Seleukos IV wysłał swojego najstarszego syna Demetriusza (Demetriusz I Soter) do Rzymu, jako zakładnika, w miejsce Antiocha IV.

Antioch IV był w Atenach, kiedy zamordowano Seleukosa.

Demetriusz był prawnym następcą tronu, ale Heliodorus, który zamordował jego ojca, przejął władzę, rzekomo w imieniu jego młodszego brata, Antiocha.

Kiedy Antioch IV powrócił do Syrii z armią, zebraną przy pomocy władcy Pergamonu, Heliodorus uciekł.

Antioch IV objął tron, formalnie jako regent swojego bratanka Demetriusza, wraz ze swoim drugim bratankiem, Antiochem, jako współregentem. Jednakże ten młodszy bratanek zostanie zamordowany w 170 roku p.n.e.

Jak widzimy Antioch IV nie był prawowitym następcą tronu, do pozycji tej dojdzie podstępami i knowaniem, a nawet morderstwem.

 

(22) Wojska będą przed nim doszczętnie zniesione jakby powodzią i rozbite, nawet książę przymierza będzie zmiażdżony. 

Antioch IV był w stanie umocnić swoją władzę w Syrii i zbudować dużą armię, która zmiotła wszelką opozycję, co nie uszło uwagi Rzymu.

 

Wzmianka o ‘księciu przymierza’ najprawdopodobniej odnosi się do morderstwa arcykapłana świątyni Jerozolimskiej, Oniasza, w 172 roku p.n.e., które zostało zarządzone przez Antiocha.

Na tą interpretację może wskazywać również to, że to samo słowo przymierze (bə·rîṯ / בְּרִ֣ית) pojawia się ponownie w wersecie 28: „jego umysł będzie przeciwko świętemu przymierzu”, gdzie bezwątpienia jest mowa o świątyni Jerozolimskiej i żydowskiej religii.

 

 (23) Od chwili sprzymierzenia się z nim będzie postępował zdradliwie; wyruszy, będzie silny mimo małego zastępu.

Istnieje różnica zdań, co do tego, czy werset 23 opisuje jakieś konkretne wydarzenia, czy jest ogólną wzmianką, opisującą całościowy charakter rządów Antiocha.

Prawdą jest to, że rozpoczął on z ‘małym zastępem’, który powierzył mu władca Pergamonu. Prawdą jest również to, że w czasie całego swojego panowania ‘postępował zdradliwie’, zawierając sojusze, ale utrzymywał je tylko tak długo, jak były mu one potrzebne.

 

(24) Wpadnie niespodzianie do najżyźniejszych części krainy i uczyni to, czego nie czynili jego ojcowie ani jego praojcowie; łup i zdobycz, i mienie hojnie rozdzieli między nich; uknuje plany przeciwko twierdzom, lecz tylko na krótki czas. 

Materiały historyczne, które posiadamy, nie są wystarczająco szczegółowe, aby rozstrzygnąć z całkowitą pewnością, o czym tutaj jest mowa.

Niektórzy komentatorzy biblijni szukają tutaj wsparcia w materiale zawartym w 1 Księdze Machabejskiej 3:30-31. Znajdujemy tam wzmiankę o tym, że Antioch IV zorientowawszy się, że „nie będzie miał pieniędzy na wydatki i na podarunki, które poprzednio rozdawał hojną ręką” postanowił, że „uda się do Persji, zbierze podatki z tamtejszych krain i nagromadzi wiele pieniędzy”.

 

Wojna z Egiptem (11:25–27)

Ta sekcja dotyczy wojny Antiocha IV z Egiptem. Większość biblistów widzi tutaj odniesienie do pierwszej kampanii Antiocha IV przeciwko Egiptowi, która miała miejsce w 169 roku p.n.e.

 

(25) Wzbudzi swoją siłę i swoją odwagę z wielkim wojskiem przeciwko królowi południa; a król południa przygotuje się do walki z wielkim i bardzo potężnym wojskiem, lecz nic nie wskóra, gdyż plany uknują przeciwko niemu. (26) Towarzysze jego stołu doprowadzą go do upadku, jego wojsko pójdzie w rozsypkę i padnie wielu zabitych. 

Po tym, jak Antioch IV ugruntował swoją pozycję w kraju, przygotowywał się do inwazji na inne kraje, a głównie na Egipt.

Jednakże w tym przypadku, to król Egipski, Ptolemeusz VI Filometor, jako pierwszy zaatakuje Syrię.

Kiedy Kleopatra, która po śmierci męża panowała jako regentka w imieniu jej syna Ptolemeusza VI, zmarła, prawdziwa władza spoczęła w rękach dworzan Eunaiosa i Lenaiosa.

Eunaios i Lenaios zachęcali Ptolemeusza VI Filometora do próby odzyskania kontroli nad Izraelem. Gdy doszły go wieści o ich planach, Antioch IV przygotował się do wojny.

Antioch IV spotkał siły Ptolemeusza VI pod Peluzjum i to tutaj Ptolemeusz VI został pokonany, do czego przyczyniła się zdrada w szeregach jego własnych wojsk.

Po tej porażce większość Egiptu dostała się w ręce Antiocha IV. Jedynie Aleksandria sprzeciwiła się porozumieniu Ptolemeusza VI z Antiochem IV, ogłaszając królem Ptolemeusza VIII. Obrona Aleksandrii i problemy wewnętrzne w jego własnym kraju, skłoniły Antiocha do wycofania się z Egiptu.

 

(27) Obaj królowie mają w sercu złe myśli i przy jednym stole okłamują się nawzajem; lecz im się nie uda, gdyż w wyznaczonym czasie nadejdzie kres. 

Pod tym jak Antioch IV pokonał wojska ptolemejskie, Ptolemeusz IV Filometor starał się uciec, ale mimo to został schwytany przez wrogą armię.

Antioch próbował to wykorzystać, jako sposób na ‘wejście’ do Egiptu. Po uprowadzeniu Ptolemeusza VI Filometora do Syrii, tron ​​Egiptu objął jego brat, Ptolemeusz VIII. Ta okoliczność dała Antiochowi IV okazję do tego, aby przedstawiać się, jako obrońca prawowitego króla, przeciwko bratu-uzurpatorowi.

Antioch IV próbował oszukać Ptolemeusza VI w tym, że chce mu pomóc odzyskać tron, jednakże Ptolemeusz VI nie dał się na to nabrać. Wyglądało to dokładnie tak, jak napisał o tym Daniel: przy jednym stole okłamują się nawzajem.

Gdy tylko nadarzyła się okazja do zdrady, po tym jak Antioch IV pozostawił go samego w Memfis, Ptolemeusz VI wysłał posłańca do swego brata Ptolemeusza VIII. I tak bracia zjednoczyli królestwo i wspólnie panowali na Egiptem. Tym samym plan Antiocha nie powiódł się.

 

Zniszczenie Świątyni (11:28–35)

(28) Potem powróci z wielkimi bogactwami do swojej ziemi, lecz jego umysł będzie przeciwko świętemu przymierzu; i tak postąpi, i wróci do swojej ziemi. 

Antioch powróci do swojej ziemi po wojnie z Egiptem z wieloma łupami, ale ‘jego umysł będzie przeciwko świętemu przymierzu’.

W 169 roku p.n.e. Antioch IV najechał Jerozolimę, zburzył jej mury, obrabował skarbiec świątynny i osadził garnizon syryjski w cytadeli Akra. Zaostrzył także prawo, zakazując Żydom praktykowania obrzezania i obchodzenia szabatu oraz nakazując składanie ofiar pogańskim bogom.

 

(29) W czasie wyznaczonym wyruszy znowu na południe, lecz tym razem nie powiedzie mu się tak jak za pierwszym razem. (30) Gdyż przeciwko niemu wyruszą kittejskie okręty, wskutek czego straci otuchę. Potem wróci i wyleje swój gniew na święte przymierze: i tak postąpi; i znowu zwróci uwagę na tych, którzy porzucili święte przymierze. 

W 168 roku p.n.e. Antioch ponownie najechał Egipt. Jednakże tym razem jego kampania zakończyła się porażką, gdyż na pomoc Egiptowi przybyli Rzymianie na ‘kittejskich okrętach’.

Słowo ‘kittejskie’ wywodzi się od nazwy miasta Kition, które znajdowało się na południowym wybrzeżu Cypru.

Na spotkanie z Antiochem IV przybył rzymski wysłannik Gajusz Popiliusz Laenas, który wręczył Antiochowi list od rzymskiego senatu, zakazujący mu prowadzenia wojny z Egiptem.

Znana jest historia o tym, że Gajusz Popiliusz Laenas zakreślił kijem okrąg dookoła Antiochem IV, i  powiedział mu, że musi mu udzielić rozstrzygającej odpowiedzi, zanim wyjdzie poza granice okręgu. Antioch przystał na warunki senatu.

Całkowicie upokorzony przez Rzymian, w drodze do swojego kraju ‘wyleje swój gniew’ na Izraelu.

 

„i znowu zwróci uwagę na tych, którzy porzucili święte przymierze”

Antioch IV zmierzał do pełnej asymilacji Żydów poprzez ich hellenizację. Jego postanowienia i decyzje budziły kontrowersje wśród społeczności żydowskiej, podzielonej na zwolenników dynastii Ptolemeuszy i Seleucydów. Jednak część Żydów ulegała wpływom nowych prądów kulturowych i popierała zmiany wprowadzane przez syryjskiego władcę.

 

(31) A wojska wysłane przez niego wystąpią i zbezczeszczą świątynię i twierdzę, zniosą stałą codzienną ofiarę i postawią obrzydliwość spustoszenia. (32) A tych, którzy bezbożnie będą postępować wbrew przymierzu, zwiedzie pochlebstwami do odstępstwa, lecz lud tych, którzy znają swojego Boga, umocni się i będą działać. 

W 167 roku p.n.e. Antioch IV Epifanes po raz drugi najechał Jerozolimę. Tym razem zabroni on wszelkich żydowskich obrządków i zwyczajów. Co więcej, zbezcześcił on Świątynię, umieszczając w niej posąg Zeusa, a na ołtarzu złożył ofiarę z ogromnej świni. Kazał również zgasić menorę, która stale jaśniała w Świątyni.

W wersecie tym znajdujemy wzmiankę o ‘ohydzie spustoszenia’ (haš·šiq·qūṣ mə·šō·w·mêm / הַשִּׁקּ֥וּץ מְשׁוֹמֵֽם). Z Nowego Testamentu wiemy, że czyny Antiocha IV Epifanesa zostaną powtórzone przez Antychrysta.

Słowa Jezusa zapisane w ewangeliach Mateusza 24, Marka 13, Łukasza 21 oraz Pawła z 2 listu do Tesaloniczan (2 Tes 2:1-12), wskazują na to, że świątynia w Izraelu zostanie odbudowana. W tej odbudowanej świątyni Antychryst postawi ‘obrzydliwość spustoszenia’ (bdelygma tēs erēmōseōs / βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως), „którą przepowiedział prorok Daniel (…) wtedy, bowiem nastanie wielki ucisk, jakiego nie było od początku świata aż dotąd, i nie będzie.” (Mat 25:15, 21)

Antioch IV Epifanes jest głównym typem Antychrysta w całej Biblii. Z tego, że Jezus powołuje się na to proroctwo, wiemy że te przeszłe wydarzenia, zostaną jeszcze raz powtórzone w przyszłości w osobie Antychrysta.

 

(33) A roztropni wśród ludu doprowadzą wielu do właściwego poznania; lecz przez pewien czas padać będą od miecza i ognia, od uprowadzenia i rabunku. (34) A gdy będą padać, doznają małej pomocy; i wielu przyłączy się do nich obłudnie. (35) Nawet niektórzy spośród roztropnych upadną, aby wśród nich nastąpiło wypławienie, oczyszczenie i wybielenie aż do czasu ostatecznego, gdyż to jeszcze potrwa pewien czas. 

Posunięcia Antioch IV Epifanes  stały się przyczyną wybuchu powstania narodowego (powstanie Machabeuszy), na którego czele stanął kapłan Matatiasz z rodu Hasmoneuszy i jego pięciu synów. Trzy lata po profanacji Świątyni, tj. 25 kislew 164 p.n.e., Juda Machabeusz dokonał rytualnego oczyszczenia Świątyni. Wydarzenie to jest upamiętniane do dzisiejszego dnia, w czasie corocznego święta Chanuki.

 

Proroctwo dotyczące króla czasu końca (11:36–45)

Wraz z wersetami 36-45 przechodzimy do tej części proroctwa, wobec której występuje najwięcej niezgody, i gdzie pojawiają się różne perspektywy eschatologiczne. [2] Pogląd przyjmowany w tym komentarzu jest taki, że pełne wypełnienie tej części proroctwa nastąpi u końca czasów, w osobie Antychrysta.

 

(36) A król zrobi, jak będzie chciał; będzie się wynosił i wywyższał ponad wszelkie bóstwo; i przeciwko Bogu bogów dziwne rzeczy będzie wygadywał, i będzie miał powodzenie, aż dopełni się miara gniewu, bo to, co jest postanowione, wypełni się. 

Przyjrzyjmy się temu wersetowi w bardziej dosłownym, interlinearnym, tłumaczeniu z języka hebrajskiego.

וְעָשָׂ֨ה כִרְצוֹנ֜וֹ הַמֶּ֗לֶךְ וְיִתְרוֹמֵ֤ם וְיִתְגַּדֵּל֙ עַל־ כָּל־ אֵ֔ל וְעַל֙ אֵ֣ל אֵלִ֔ים יְדַבֵּ֖ר נִפְלָא֑וֹת וְהִצְלִ֙יחַ֙ עַד־ כָּ֣לָה זַ֔עַם כִּ֥י נֶחֱרָצָ֖ה נֶעֱשָֽׂתָה׃

I_będzie_działał według_upodobania_swojego król, i­_będzie_wynosił_się, i­_będzie_wywyższał_się ponad_każdego_boga. I_przeciw Bogu bogów będzie_mówił rzeczy_niepojęte. I_będzie_mu_się_powodziło aż_wypełni_się gniew, bo to_co_postanowione dokona_się.

 

Król, o którym tutaj mowa, to ‘jedenasty róg’ z 7-go rozdziału księgi Daniela, który będzie mówił „zuchwałe słowa przeciwko Najwyższemu” (Dan 7:24-25).

W podobnych słowach o Antychryście pisze apostoł Paweł w II liście do Tesaloniczan, że będzie on „wynosi[ł] się ponad wszystko, co się zwie Bogiem lub jest przedmiotem boskiej czci” (2 Tes 2:4).

Jest on również ‘małym rogiem’ z 8 rozdziału księgi Daniela, który „działając podstępnie dzięki mądrości, będzie miał powodzenie; będzie pyszny w sercu i wielu zniszczy niespodzianie” (Dan 8:25).

 

(37) Ani o bogów swoich ojców nie będzie się troszczył, nie będzie się troszczył o ulubieńca kobiet ani o żadnego boga, bo wyniesie się ponad wszystkich. 

Jeszcze raz odwołajmy się tutaj do interlinearnego tłumaczenia z języka hebrajskiego.

וְעַל־ אֱלֹהֵ֤י אֲבֹתָיו֙ לֹ֣א יָבִ֔ין וְעַל־ חֶמְדַּ֥ת נָשִׁ֛ים וְעַֽל־ כָּל־ אֱל֖וֹהַּ לֹ֣א יָבִ֑ין כִּ֥י עַל־ כֹּ֖ל יִתְגַּדָּֽל׃

I_na_bogów ojców_swoich nie będzie­_zważał, i_na_ulubieńca kobiet, i_na_żadnego_boga nie będzie_zważał, bo nad_wszystkich będzie wywyższał się.

 

Bóg ojców jego

„I na bogów ojców swoich nie będzie­ zważał …”

Fraza ĕ·lō·hê ă·ḇō·ṯāw (אֱלֹהֵ֤י אֲבֹתָיו֙) przetłumaczona tutaj, jako ‘bogów ojców jego’, pojawia się również w pięciu innych miejscach w Biblii. Jednakże w każdym z tych pozostałych pięciu miejsc jest ona zawsze tłumaczona, jako ‘Bóg’, w liczbie pojedynczej, oraz zawsze odnosi się do Boga Izraela.[3]

Jeżeli ten werset z proroctwa Daniela podąża za poprzednimi użyciami tego sformułowania, nie powinna ona być tłumaczona w sensie ‘bogowie ojców jego’’, czy ‘pogański bóg’, lecz jako Bóg Izraela.

 

Kolejną rzeczą, na którą trzeba zwrócić uwagę, jest to, że słowo ‘bóg’ pojawiające się w tym wersecie dwukrotnie, pojawia się w różnych formach.

I na bogów (ĕ·lō·hê / אֱלֹהֵ֤י) ojców swoich nie będzie­ zważał, … i na żadnego boga (ĕ·lō·w·ah / אֱל֖וֹהַּ) …

Pierwszym słowem, omawianym już przez nas, jest ĕ·lō·hê, które wywodzi się od ĕ·lō·hîm (אֱלֹהִ֑ים).

Drugie słowo ĕ·lō·w·ah występuje również w wersecie 39: “I będzie działał przeciw warownym twierdzom z bogiem (ĕ·lō·w·ah / אֱל֖וֹהַּ) obcym“.

Zmiana terminologii w wersecie 11:37 może stanowić dodatkowe wzmocnienie poglądu, że pierwsze słowo powinno być tłumaczone jako prawdziwy ‘Bóg’, Bóg Izraela, a drugie jako ‘bóg’, czyli dowolne pogańskie bóstwo.

Zakładając, że mamy tutaj rację wynikałoby z tego, że ‘ojcowie’ Antychrysta wielbili Boga Izraela.

Musimy jednak wziąć pod uwagę również to, że niekoniecznie musi tu chodzić wyłącznie o Żydów. Islam (Izmael był pierwszym synem Abrahama; Ezaw był pierworodnym Izaaka) oraz Chrześcijaństwo również odwołuje się do tych samych ‘ojców’.

 

Ulubieniec kobiet

„I na bogów ojców swoich nie będzie­ zważał, i na ulubieńca kobiet …”

Wyrażenie przetłumaczone tutaj, jako ‘ulubieniec kobiet’, a w oryginale ḥem·daṯ nā·šîm (חֶמְדַּ֥ת נָשִׁ֛ים) jest trudne do zrozumienia.

Są sugerowane różne interpretacje. Jedni uważają, że chodzi tutaj o mezopotamskiego boga Tammuza (Ezech 8:14).[4] Inni widzą w tym odniesienie do tego, że Antychryst będzie homoseksualistą. Jeszcze inni interpretują to wyrażenie, jako odnoszące się do Mesjasza, oraz pragnienia każdej żydowskiej kobiety, aby to właśnie z niej się narodził.

Zauważmy, że jeżeli byłaby tu mowa o Mesjaszu, to wpisywałoby się to naturalnie w ‘płynność’ tej frazy: I na Boga ojców swoich nie będzie­ zważał, i na Chrystusa, i na żadnego boga nie będzie zważał.

Bezwątpienia kontekst tej frazy wskazuje na to, że musi tu chodzić o obiekt kultu religijnego. To ‘coś’, musi pasować pomiędzy Bogiem … a bogami. Stwierdzenie, że Antychryst ‘nie będzie pożądał kobiet’ – jak niektórzy tłumaczą tą frazę – kompletnie nie wpisuje się w jej kontekst.

Co więcej, to że Antychryst będzie nienawidził Boga oraz Chrystusa jest powtórzone w Nowym Testamencie. „Któż jest kłamcą, jeżeli nie ten, który przeczy, że Jezus jest Chrystusem? Ten jest antychrystem, kto podaje w wątpliwość Ojca i Syna.” (1 List Jana 2:22)

 

(38) Zamiast tego będzie czcił boga warowni; złotem, srebrem, drogimi kamieniami i kosztownościami będzie czcił boga, którego nie znali jego ojcowie. (39) Do warownych grodów wprowadzi lud obcego boga; tych, którzy go uznają, obsypie zaszczytami, nada im władzę nad wieloma i w nagrodę obdziela ziemią. 

Przekład interlinearny wersetów 38 i 39:

וְלֶאֱלֹ֙הַּ֙ מָֽעֻזִּ֔ים עַל־ כַּנּ֖וֹ יְכַבֵּ֑ד וְלֶאֱל֜וֹהַּ אֲשֶׁ֧ר לֹא־ יְדָעֻ֣הוּ אֲבֹתָ֗יו יְכַבֵּ֛ד בְּזָהָ֥ב וּבְכֶ֛סֶף וּבְאֶ֥בֶן יְקָרָ֖ה וּבַחֲמֻדֽוֹת׃

I_*_boga twierdz (na)_miejscu_jego będzie_czcić; i_boga, którego nie_znali ojcowie_jego, będzie_czcić *_złotem i_*_srebrem, i_*_kamieniem drogim, i_*_kosztownościami.

 

 

וְעָשָׂ֞ה לְמִבְצְרֵ֤י מָֽעֻזִּים֙ עִם־ אֱל֣וֹהַּ נֵכָ֔ר אֲשֶׁ֥ר [הכיר] (יַכִּ֖יר) יַרְבֶּ֣ה כָב֑וֹד וְהִמְשִׁילָם֙ בָּֽרַבִּ֔ים וַאֲדָמָ֖ה יְחַלֵּ֥ק בִּמְחִֽיר׃

I_będzie_działał przeciw_warownym twierdzom z_bogiem obcym, (a_tym)_którzy *** uznają_(go), przymnoży sławy, i_obdarzy_władzą_ich nad_wieloma, i_ziemię będzie_rozdzielał jako_zapłatę.

 

Werset 38 wydaje się, na pierwszy rzut oka, przeczyć temu, co jest powiedziane w wersecie 37. W wersecie 37 była mowa o tym, że Antychryst „na żadnego boga nie będzie zważał”. Z drugiej strony tutaj, w wersecie 38, jest mowa o tym, że „boga twierdz … będzie czcić”.

Większość próbuje ‘usunąć’ tą sprzeczność w ten sposób, że w ‘bogu twierdz’ widzą odniesienie nie do jakiegoś bóstwa, ale do uwielbienia przez Antychrysta wojny, siły militarnej. W tym sensie, to wojna byłaby bogiem Antychrysta.

Problem z taką interpretacją tkwi w tym, że w wersecie tym jest dodane, że to będzie bóg „którego nie znali ojcowie jego”. Jeżeli chodziłoby tu o ‘wojnę’, nie można powiedzieć, że była ona nieznana jego ojcom. Konflikty wojenne, oraz żądza władzy i panowania, są tym, co towarzyszą ludziom od początku ich istnienia.

Co więcej,  jest tu powiedziane również to, że będzie czcić tego boga złotem, srebrem, drogimi kamieniami i kosztownościami. To również wskazuje na kult jakiegoś bóstwa. 

Biorąc to wszystko pod uwagę, bardziej adekwatnym wydaje się być takie rozumienie, że chociaż Antychryst nie będzie czcić Boga swoich ojców, ani żadnego z bogów narodów, to jednak zamiast nich, będzie czcić obcego boga, boga warowni, którego tamci nie znali.

 

Zauważmy, że nawet w świetle Nowego Testamentu, słowa apostoła Pawła o tym, że Antychryst „[wyniesie się] ponad wszystko, co się zwie Bogiem … a nawet … [poda się] za Boga” wcale nie muszą być sprzeczne z tym, że mimo wszystko, jest ktoś, kogo będzie on czcić. Kilka wersetów dalej apostoł Paweł dodaje, że Antychryst „przyjdzie za sprawą szatana” (2 Tes 2:4; 9).

Czy Antychryst będzie wielbił szatana? Wiele wskazuje na to, że tak. Pytanie tylko brzmi, pod jaką postacią szatan będzie wielbiony? [5]

 

„I będzie działał przeciw warownym twierdzom z bogiem obcym …”

Antychryst będzie miał na umyśle podbój innych narodów. W jego bezpośrednim rozumieniu, werset ten zdaje się wskazywać na to, że temu podbojowi będzie towarzyszył aspekt religijny (z obcym bogiem).

Jest to zgodne z 13 rozdziałem księgi Objawienia, gdzie jest mowa o konieczności uwielbienia ‘posągu zwierzęcia’. Jest tam dodane również, że „wszyscy, którzy nie oddali pokłonu posągowi zwierzęcia, zostaną zabici.” (Ks. Obj. 13:15)

Cała kariera Antychrysta ma silne zabarwienie religijne. Koncepcja Antychrysta jako ateisty, który będzie wielbił wyłącznie samego siebie, nie ma pokrycia w Piśmie Świętym. Pochodzi ona bardziej z ‘tradycji’ chrześcijańskiej, niż z Biblii. Niestety mamy wiele takich tradycji, które nie wywodzą się ze Słowa Bożego, ale stały się częścią naszego chrześcijańskiego światopoglądu.

 

„a tym którzy uznają go, przymnoży sławy, i obdarzy władzą ich nad wieloma, i ziemię będzie rozdzielał jako zapłatę”

Tych, którzy przyjmą rządy Antychrysta, oraz, co się z tym łączy, najprawdopodobniej również jego ‘boga’, obdarzy władzą i da ziemię, natomiast tych, którzy się sprzeciwią, czeka śmierć.

 

(40) A w czasach ostatecznych zetrze się z nim król południa. Lecz król północy uderzy na niego z wozami, jeźdźcami i z wielu okrętami; wtargnie do krajów i zaleje je jak powódź. 

Przekład interlinearny:

וּבְעֵ֣ת קֵ֗ץ יִתְנַגַּ֤ח עִמּוֹ֙ מֶ֣לֶךְ הַנֶּ֔גֶב וְיִשְׂתָּעֵ֨ר עָלָ֜יו מֶ֣לֶךְ הַצָּפ֗וֹן בְּרֶ֙כֶב֙ וּבְפָ֣רָשִׁ֔ים וּבָאֳנִיּ֖וֹת רַבּ֑וֹת וּבָ֥א בַאֲרָצ֖וֹת וְשָׁטַ֥ף וְעָבָֽר׃

A_w_czasie końca zetrze_się z_nim król południa. I_uderzy na_niego król północy *_rydwanami i_*_jeźdźcami, i_*_statkami licznymi. I_wejdzie do_krajów, i_zaleje, i_przejdzie.

 

Fraza, od której rozpoczyna się ten werset, a mianowicie „w czasie końca” wskazuje na to, że jest tutaj mowa o końcu historii, o czasie bezpośrednio poprzedzającym powrót Jezusa.

 

Dwóch króli czy trzech króli?

Jedna z kontrowersji związana z rozumieniem tego wersetu, dotyczy tego, czy w wersecie tym jest mowa o dwóch czy trzech postaciach.

Przyjrzyjmy się tego wersetowi jeszcze raz:

„zetrze się z NIM król południa. I uderzy na NIEGO król północy”

 

Niektórzy z komentatorów biblijnych widzą w tym wersecie oprócz króla południa i króla północy, jeszcze jedną, trzecią postać, wyrażoną za pomocą zaimków ‘nim, niego’. Według nich ów ‘nim, niego’ to Antychryst, który w dniach końca ‘zetrze się’ z królami południa i północy, najwyraźniej będących w sojuszu.

 

Alternatywny pogląd jest taki, że w tym tekście występują tylko dwie postacie, a mianowicie król południa i król północy, przy czym król północy to Antychryst.

 

Wydaje się, że tradycyjny pogląd był taki, że król północy to Antychryst, który w dniach ostatecznych pokona króla południa oraz najedzie Izrael.

Na przykład Laktancjusz, apologeta chrześcijański, który żył w III wieku, pisał, że „król powstanie z Syrii, zrodzony ze złego ducha, pogromca i niszczyciel rasy ludzkiej (…) on ustanowi i nazwie siebie Bogiem, i rozkaże, aby oddawano mu cześć, jako Synowi Bożemu; i będzie mu dana moc czynienia znaków i cudów, poprzez które będzie mógł zwieść ludzi, aby go wielbili.” [6]

Podobnie, żyjący w IV wieku Teodoret z Cyru, identyfikował króla północy, jako Antychrysta.

Pisał on o tym, że: „król południa wypowie wojnę temu, który jest nazywany królem północy … Antioch, który był typem Antychrysta, był również nazywany królem północy. Kiedy król południa stanie z nim do walki, wyruszy przeciwko niemu z mnóstwem wojska i z wielkimi siłami, zarówno na lądzie, jak i na morzu, i odniesie zwycięstwo.” [7]

 

Pogląd trzech króli wydaje się być bardziej współczesnym rozumieniem. Komentatorzy skłaniający się do tego stanowiska uważają, że Antychryst nie może pochodzić z Syrii, gdyż musi być on władcą odrodzonego imperium rzymskiego. Poprzez wybór interpretacji ‘trzech króli’, są oni wstanie niejako uzgodnić ‘rzymskiego’ Antychrysta z tym, o czym mówi tutaj Daniel.

Oczywiście pogląd ten wiąże się z szeregiem problemów.

Pierwszym problemem jest to, że prawie cały 11 rozdział księgi Daniela, poza początkowymi wersetami, dotyczy wojny pomiędzy dwoma królestwami, królestwem północy – Syrią i królestwem południa – Egiptem. Dość naturalnym wydaje się być, że w tych ostatnich wersetach tego rozdziału, przedstawiony jest rezultat końcowy tego konfliktu.

Tym rezultatem końcowym, jeżeli chodzi o ten konflikt, byłaby ostateczna inwazja króla północy na Egipt i upadek króla południa (wer. 42).

Z drugiej strony ten alternatywny pogląd prowadzi do takiego rezultatu, że dawni wrogowie – Syria i Egipt – stają się przyjaciółmi i wspólnie atakują Antychrysta, który nadszedł z Rzymu.

 

Drugim problemem jest to, że jeżeli jest tutaj mowa o trzech królach, to po wzmiance o królu północy w tym wersecie (wer. 40) nagle znika on z tekstu kompletnie, w odróżnieniu do króla południa, którego los jest wyjaśniony w dalszych wersetach. Co się stało z królem północy? Przy alternatywnym poglądzie, pozostają nam tylko domysły.

 

Trzecim, najpoważniejszym problemem jest to, że przez większość tekstu to właśnie król północy jest obrazem, typem Antychrysta. To król północy – w osobie Antiocha IV Epifanesa – atakuje Izrael, stawia w świątyni ohydę spustoszenia oraz dokonuje rzezi Żydów.

Przyjęcie alternatywnego poglądu wiąże się z przyznaniem tego, że typ Antychrysta – król północy – w rzeczywistości nie jest typem Antychrysta, gdyż Antychrystem jest ten bliżej nieokreślony ‘nim, niego’, który pojawia się nagle w tym wersecie. Co więcej, ten alternatywny pogląd prowadzi do takiego absurdu, że główny typ Antychrysta – król północy – nagle w wersecie 40 staje się wrogiem Antychrysta.

 

Ze względu na te problemu, i inne niewymienione tutaj, autor tego artykułu skłania się bardziej do poglądu, że Antychryst jest królem północy.

Identyfikacja króla północy z Antychrystem sugeruje to, że Antychryst przyjdzie z obszaru byłego imperium seleuckiego (region Turcji, Syrii, Iraku). Jednakże musimy zrozumieć to, że niekoniecznie musi to być sprzeczne z ideą odrodzenia imperium rzymskiego. Syria była ważną prowincją rzymską, podobnie było z tym, co współcześnie nazywamy Turcją. To, że na dzień dzisiejszy nie jesteśmy w stanie czegoś połączyć w jedno, nie oznacza, że nie wydarzy się to w sposób,  w jaki jest to opisane.

 

(41) Wtargnie i do prześlicznej ziemi, a wtedy padną dziesiątki tysięcy; lecz rąk jego ujdą: Edom i Moab, i główna część Amonitów. 

Termin „prześliczna ziemi” odnosi się oczywiście do Izraela. W wersecie tym jest zapowiedziana inwazja Izraela przez Antychrysta. [8]

Gdy Antychryst najedzie Izrael powtórzą się wydarzenia, które miały miejsce za Antiocha IV Epifanesa.

Ciekawe jest to, że Edom, Moab i Amon ‘ujdą z jego rąk’. Edom, Moab i Amon odnoszą się do tego, co dzisiaj nazywa się Jordanią. Większość komentatorów biblijnych wierzy, że Bóg ochroni te kraje przed inwazją Antychrysta, aby mogli znaleźć tam schronienie Żydzi, którzy ocaleją w wojnie z Antychrystem. [9]

 

(42) A gdy wyciągnie swoją rękę po kraje, nawet ziemia egipska nie ocaleje. (43) Opanuje on skarby złota i srebra i wszystkie klejnoty egipskie. Libijczycy i Kuszyci pójdą w jego orszaku. 

Po zajęciu Izraela Antychryst podbije trzy narody: Egiptu, Libię i Kusz, czyli współczesny Sudan.

Wcześni chrześcijanie wierzyli, że te trzy narody, to znaczy, Egipt, Libia i Sudan, są trzema rogami, o których jest mowa w Daniela 7:8, które Antychryst ‘wyrwie’, w czasie jego drogi do władzy nad światem. [10]

 

(44) Wtem przestraszą go wieści ze wschodu i północy, dlatego wyruszy w wielkiej złości, aby wygubić i wytępić wielu. 

Wieści ze wschodu i północy wskazują na opozycję wobec działań Antychrysta. Może tu chodzić o takie narody jak Chiny (na wschodzie) oraz Rosja (na północy).

To jest jeden z tych wersetów, który może wskazywać na to, że Antychryst nie będzie miał 100% kontroli nad całym światem. Będą regiony, które pozostaną poza jego zasięgiem.

 

(45) I rozbije wspaniałe swoje namioty między morzem i prześliczną świętą górą. Wtedy dojdzie do swojego kresu i nikt mu nie pomoże.

W wersecie tym znajdujemy bezpośrednia odniesienie do bitwy Armagedon. O tym również jest mowa w księdze Objawienia 16:16 oraz 19:17-21.

 

Księga Objawienia 16:16:

Καὶ συνήγαγεν αὐτοὺς εἰς τὸν τόπον τὸν καλούμενον Ἑβραϊστὶ Ἁρ¦μαγεδών.

I zgromadził ich na _ miejsce _ zwane (po)_hebrajsku Harmagedom.

 

Antychryst poniesie swoją ostateczna klęskę na ziemi izraelskiej, pomiędzy Morzem Śródziemnym a Jerozolimą. W tym właśnie czasie powróci Pan, Jezus Chrystus.

 

*          *          *

Proroctwa biblijne przypominają wielkie puzzle. Trudność w ich zebraniu w jedno wynika z tego, że nie widzieliśmy pełnego obrazu. Próbując dopasować do siebie poszczególnego elementy, często natrafiamy na puste miejsca.

Przy interpretacji proroctw biblijnych, podobnie jak przy układaniu puzzli, ważne jest nie ignorowanie żadnych elementów. To, że mamy problem z połączeniem jednych elementów z innymi, nie oznacza, że nie wydarzy się to, o czym one mówią. Oznacza to tylko tyle, że mamy za mało informacji, aby je zrozumieć. Wraz z upływem czasu i zmianami historycznymi, rzeczy będą stawały się coraz łatwiejsze do zrozumienia, dla tych, którzy żyją z Bogiem.

 

PRZYPISY

[1] Należy tu zauważyć, że od nieudanej inwazji na Grecję przez Kserksesa I, która datuje się na ok. 479 rok p.n.e., do objęcia rządów przez Aleksandra Wielkiego, minęło ponad 140 lat.

[2] Można wyróżnić trzy główne stanowiska rozumienia tych wersetów: (i) są ci, którzy uważają, że wersety te dalej odnoszą się do Antiocha IV Epifanesa; (ii) inni, uważają, że chociaż wersety te nie zostały wypełnione przez Antiocha IV Epifanesa, to mimo wszystko ich wypełnienie nastąpiło przed rokiem 70 n.e.; (iii) na koniec są ci, którzy uważają, że wersety te mówią o Antychryście, czyli władcy który pojawi się w dniach końca.

Problemem, który pojawia się przy próbie ‘dopasowania’ tych wersetów do kariery politycznej Antiocha IV Epifanesa, czy Heroda Wielkiego, jak czynią to preteryści, jest brak zgodności z faktami historycznymi.

Jak widzieliśmy, rozdział 11 księgi Daniela aż do wersetu 35 odznaczał się zdumiewającą precyzją w przepowiadaniu wydarzeń historycznych. Jednakże nie jesteśmy w stania znaleźć wypełnienia tych ostatnich wersetów ani w życiu Antiocha IV Epifanesa, ani tym bardziej w życiu Heroda Wielkiego, czy nawet jego dynastii.

[3] Te miejsca to 2 Królewska 21:22; oraz 2 Kronik 21:10; 28:25; 30:19; 33:12.

[4] The Jewish Study Bible, pod redakcją: Adele Berlin, Marc Zvi Brettler

[5] Są ci, którzy uważają, że w wersecie tym jest mowa o Allachu.

[6] Lactantius, Lucius. The Complete Writings of Lactantius . Fig. Kindle Edition.

[7] Ancient Christian Commentary on the Scriptures, vol.13 (Downers Grove, 2008), s. 301

[8] Wiele szczegółów odnośnie tej inwazji znajdujemy w księdze Zachariasza 12 -14.

[9] Wielu komentatorów biblijnych uważa, że do tego miejsca odnosi się wezwanie Jezusa, aby „ci, co są w Judei, niech uciekają w góry” (Mat 24:16)

[10] Odniesie do tego można znaleźć między innymi w pismach Hipolita (Hippolytus, Treatise, 25) oraz Hieronima ze Strydonu (Ancient Christian Commentary on the Scriptures, vol.13, 301).

 

* Obrazek: Machabeusze, obraz Wojciecha Stattlera (1842), Wikipedia

 

Autor: Artur Pluta

(Data publikacji: 02.11.2020)